βιβλια φαντασιας
Τ0 δέντρο του Άραϋ
λογοτεχνια φανταστικου
φανταστικη λογοτεχνια
Πότε βάζουμε κόμμα
Τα κόμματα είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση.
Μπορούν να δώσουν ύφος που καμία λέξη δεν μπορεί να αποδώσει, και είναι καλό, ειδικά στη λογοτεχνία, να τα βάζουμε όπου θεωρούμε ότι χρειάζεται για την απόδοση αυτού του ύφους, ή να μην τα βάζουμε, αλλά κάποια πρέπει να μπαίνουν.
Εντάξει, δεν πρέπει να το παρακάνετε κιόλας, όπως οι εφημερίδες:
Και, κατά την τελετή άφιξης του υπουργού, που, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων, ήταν, κυριολεκτικά, δαπανηρή, έριξαν τη βόμβα.
Η παραπάνω φράση είναι ολόσωστη σύμφωνα με τους κανόνες, αλλά κοπανάει τον αναγνώστη. Κουράζει. Είναι καλύτερα έτσι:
Και κατά την τελετή άφιξης του υπουργού, που, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων, ήταν κυριολεκτικά δαπανηρή, έριξαν τη βόμβα.
Αυτός είναι ο στόχος.
Να βγαίνει το νόημα και να μην κουράζουμε τον αναγνώστη.
Να βάζετε κόμματα, κι ας σας φαίνονται πολλά ή πολύ κοντά το ένα με το άλλο!
Ας έρθουμε να δούμε τι γίνεται τώρα με τα κόμματα. Πότε και πού βάζουμε κόμμα;
Στο μάτι περνούν σχεδόν πάντοτε απαρατήρητα, ακόμη κι αν είναι πολύ κοντά το ένα με το άλλο, αλλά ο εγκέφαλος του αναγνώστη θα ξέρει τι ακριβώς διαβάζει.
Εάν κάτι δεν σας κάθεται καλά, κοιτάξτε το ξανά. Βάλτε κάποιον άλλον να τη διαβάσει και να σας πει τι κατάλαβε και πόσο κόμπιασε.
Εάν περιγράφετε μια σκηνή με ένταση, βάλτε ακόμη λιγότερα κόμματα: Και κατά την τελετή άφιξης του υπουργού που παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων ήταν κυριολεκτικά δαπανηρή, έριξαν τη βόμβα.
Και εάν θέλετε... μπορείτε να παίξετε και με τις τρεις τελείες... ναι... αυτες... που σε κάνουν να αγωνιάς, να προσμένεις κάτι μεγάλο:
Και κατά την τελετή άφιξης του υπουργού που παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων ήταν κυριολεκτικά δαπανηρή... έριξαν τη βόμβα!
Τα σημεία στίξης πάντοτε παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Παρατηρήσατε το θαυμαστικό;
Πάμε όμως τώρα να δούμε τους κανόνες, και, ύστερα, αποφασίζετε τι βάζετε και τι όχι.
1
Δε χωρίζουμε με κόμμα ποτέ το αντικείμενο ή το υποκείμενο από το ρήμα
Π.χ: Το άστρο, ήταν πολύ λαμπερό.
2
Βάζουμε κόμμα πάντα στην κλητική
Π.χ: Νίκο, είσαι καταπληκτικός. Το σκέφτεσαι, Κώστα, τώρα;
3
Βάζουμε κόμμα στους μέσα στην πρόταση όμοιους αναμεταξύ τους όρους
4
Βάζουμε κόμμα σε κάθε επεξήγηση
Π.χ: Όποιος διαβάζει αυτόν τον οδηγό για το κόμμα πρέπει να μου στείλει τα στοιχεία της χρεωστικής του κάρτας , αυτή με τα περισσότερα χρήματα.
Προσοχή
Πολλοί κάνουν λάθος στις επεξηγηματικές προτάσεις. Δείτε εδώ:
Θα αναφέρω τους Ρωμαίους , που ακόμα κι αν τους λατρεύω , είναι τρελοί!
Είναι λάθος. Γιατί;
Βγάλτε την επεξηγηματική πρόταση, αυτή που είναι ανάμεσα στα κόμματα, και δείτε εάν η πρότασης είναι σωστή:
Θα αναφέρω τους Ρωμαίους είναι τρελοί!
Δεν είναι σωστή, φυσικά. Είναι τρελή!
Η σωστή πρόταση είναι η εξής:
Θα αναφέρω τους Ρωμαίους που , ακόμα κι αν τους λατρεύω , είναι τρελοί!
Η πιο σωστή πρόταση, βέβαια, είναι η εξής:
Θα αναφέρω τους Ρωμαίους , που, ακόμα κι αν τους λατρεύω , είναι τρελοί!
Χρειάζεται κόμμα και πριν το 'που', καθώς όλοι οι Ρωμαίοι, σύμφωνα με τον αγαπητό Οβελίξ, είναι τρελοί.
Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα και αναλύεται πιο κάτω,στον κανόνα νούμερο 11, ο οποίος εξηγεί πότε μπαίνει κόμμα πριν το 'που'.
5
Βάζουμε κόμμα σε ένα μόριο ή βεβαιωτικό ή αρνητικό επίρρημα
6
Βάζουμε κόμμα, όταν μετά το ρήμα υπάρχει αντίθεση
Π.χ: Περισσότερο νερό έβρεξε, παρά βροχή.
Λέξεις κλειδιά:
παρά
αλλά
ενώ
μα
αντιθέτως
αντί
7
Βάζουμε κόμμα στις συμπλεκτικές προτάσεις
Π.χ: Δε θα κάνεις αυτό, ούτε το άλλο. Και το ένα, και το άλλο.
Λέξεις κλειδιά:
ούτε
μήτε
και
8
Βάζουμε κόμμα στις διαζευκτικές προτάσεις
Π.χ: Ή θα πάμε, ή δε θα πάμε.
Προσοχή
Όχι επειδή υπάρχει το ' ή' να βάζετε κόμμα όπου το βλέπετε.
Π.χ:
Πάρτε το μολύβι ή το στιλό και...
Εδώ δεν πρέπει να μπει κόμμα.
9
Βάζουμε κόμμα στις αντιθέσεις
Π.χ: Δεν υπάρχει, αλλά ζει
Λέξεις κλειδιά:
αλλά
ενώ
μα
αντιθέτως
διαφορετικά
αντί
μολονότι
μόλο που
και που
που
και ας
ας
Προσοχή
Δε βάζουμε κόμμα όπου βλέπουμε 'αλλά'
π.χ:
Υπήρχε κρέας αλλά και ζυμαρικά.
Επίσης προσοχή:
Δε βάζουμε κόμμα όταν το 'ενώ' χρησιμοποιείται για παράλληλες ενέργειες.
π.χ
Έπλενε τα πιάτα ενώ έπαιζε ντραμς
10
Βάζουμε κόμμα σε συνδέσμους προτάσεων, όταν αυτοί είναι παραπάνω από δύο
Π.χ: Μήτε το ένα, μήτε το δύο, μήτε το τρία. Ούτε το ένα ούτε το άλλο.
11
Βάζουμε κόμμα πριν το 'που', όταν το υποκείμενο δεν ορίζεται από την πρόταση που ακολουθεί το 'που'
Π.χ:
Α.
Οι πολιτικοί μας , που έχουν μια σφαίρα σφηνωμένη στο εγκέφαλο , είναι τετραπέρατοι.
Β.
Οι πολιτικοί μας που έχουν μια σφαίρα σφηνωμένη στον εγκέφαλο είναι τετραπέρατοι.
Γ.
Το ποδόσφαιρο που είναι το πιο δημοφιλές άθλημα έχει τους εξής κανόνες.
Με τον ίδιο τρόπο χειριζόμαστε τον όρο «ο οποίος» αλλά και κάθε προσδιοριστικό όρο.
12
Βάζουμε κόμμα στις παρομοιώσεις, όταν αυτές έχουν ήδη περιγραφεί, δηλαδή όταν έχουμε πλεονασμό.
Π.χ:
Α.
Τα χρώματα του ουρανού ήταν βαθιά, σαν της λάβας και της θάλασσας τα βράδια.
Β.
Τα χρώματα του ουρανού ήταν σαν της λάβας και της θάλασσας τα βράδια.
Λέξεις κλειδιά:
σαν
όπως
13
Βάζουμε κόμμα στις υποθετικές προτάσεις
Π.χ: Αν βρέξει, δε θα πάμε. Δε θα πάμε, αν βρέξει
Προσοχή
Οι βουλητικές προτάσεις δεν παίρνουν κόμμα
π.χ.
Έλα αν θες.
Αλλά:
Αν θες, έρχεσαι.
Εδώ παίρνει κόμμα καθώς η δευτερεύουσα πρόταση είναι πρώτη
Βλέπεις το δέντρο πίσω απ' τις ομίχλες;
Ψάχνεις... ψάχνεις...
Πολλές φορές είναι ακριβώς τόσο εύκολο να αποφασίσεις αν θα μπει κόμμα ή όχι...
30 γρήγοροι κανόνες
Μερικοί όχι τόσο...
Π.χ: Θα πάμε, ναι. Όχι, εσύ δεν θα έρθεις. Δε θα έρθεις, επειδή μας κάνεις ρεζίλι, βεβαίως!
Π.χ: Το βουνό ήταν τεράστιο, πελώριο, αδάμαστο από κάθε άνθρωπο.
Τα παρακάτω δηλώνουν ενέργειες, αποτέλεσμα και αιτίες, για αυτό και παίρνουν κόμμα.
14
Βάζουμε κόμμα πριν το «για να»
Καλό, όμως, είναι στη λογοτεχνία να βάζετε μόνο στις μεγάλες φράσεις, εκεί που χάνεται η ενέργεια.
Π.χ:
Α.
«Πήγα, για να δω».
Β.
«Αφού ο Κώστας πήρε το δαχτυλίδι για να το καθαρίσει, έβαλε τις φωνές».
Γ.
«Η Νίτσα τίναξε πέρα δώθε τα μαλλιά της σαν να ήταν σφουγγαρίστρα, για να προσελκύσει, με το άρωμά τους, όλα τα αρσενικά του χώρου!»
15
Βάζουμε κόμμα πριν το «γιατί»
Π.χ:«Το έκανα, γιατί έτσι ήθελα»
16
Βάζουμε κόμμα πριν το «για»
Π.χ:«Το έκανα, για αυτόν τον λόγο».
17
Βάζουμε κόμμα πριν το «επειδή»
18
Βάζουμε κόμμα πριν το «λόγω»
Π.χ:«Το έκανα έτσι, επειδή μου άρεσε».
Π.χ:«Το έκανα έτσι, λόγω του ότι... »
19
Βάζουμε κόμμα πριν το «διότι»
Π.χ:«Το έκανα έτσι, διότι... »
20
Βάζουμε κόμμα πριν το «δηλαδή»
Π.χ:«Το έκανα έτσι, δηλαδή γιουβέτσι».
21
Βάζουμε κόμμα πριν το «ώστε»
Π.χ:«Το έκανα, ώστε να το κάνω».
22
Βάζουμε κόμμα πριν το «ώστε»
Π.χ:«Το έκανα, ώστε να το κάνω».
23
Βάζουμε κόμμα πριν το «χωρίς να»
Π.χ:«Το έκανα, χωρίς να νιώθω τύψεις».
24
Βάζουμε κόμμα πριν το «δίχως»
Π.χ:«Το έκανα, δίχως ενοχές».
25
Βάζουμε κόμμα πριν το «μήπως» το επεξηγηματικό
26
Βάζουμε κόμμα πριν το «καθώς», όταν αναφέρει την αιτία
Π.χ:«Φοβόταν να κοιτάξει τον καθρέπτη, μήπως και τον σπάσει με την ασχήμια του».
Π.χ:«Το έκανα έτσι, καθώς δε μου αρέσει γιουβέτσι».
Προσοχή
Δε βάζω κόμμα στο ‘καθώς’ που δηλώνει παράλληλες ενέργειες.
π.χ.
«Έπλενε τα πιάτα καθώς έπαιζε ντράμς».
Χρονικές αναφορές
Συναίσθημα
Πίστη
Φαντασία
27
Τα παρακάτω είναι όλα χρονικές αναφορές και είτε η πρόταση ξεκινά από αυτές είτε βρίσκονται μέσα σε μια πρόταση, κανονικά πρέπει να πάρουν κόμμα.
Συνήθως, η χρονική αναφορά είναι και επεξηγηματική, για αυτό πρέπει να μπαίνει ανάμεσα σε κόμματα.
Π.χ:
Α.
Στις 21/12/12, θα έρθει το τέλος του κόσμου.
Β.
Πήρε το ξίφος στα χέρια του και, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, πήδηξε.
Γ.
Έχει χαθεί το μυστικό, καιρό τώρα...
Πλέον,
Όταν ... ... ... ,
... ..., όταν ...
Αργότερα, ...
... , αργότερα, ...
Ύστερα,...
Και ύστερα, ...
... , από ‘κει και ύστερα, ...
Έπειτα, ...
Αρχικά, ...
Ξαφνικά, ...
... , ξαφνικά, ...
Ξάφνου, ...
... , ξάφνου, ...
Εκείνη τη στιγμή, ...
... , εκείνη τη στιγμή, ...
Αυτήν τη στιγμή, ...
... , αυτήν τη στιγμή, ...
Τότε, ...
... , τότε, ...
Οπότε, ...
Όποτε ... ... ... ,
... , οπότε, ...
Τώρα, ...
Τώρα πια, ...
Έως τώρα, ...
Και τώρα, ...
... , έως τώρα, ...
Ορισμένες περιπτώσεις,
π.χ:
Έχω να τον δω από τότε.
Αλλά:
Οι ιατροί , από την ημέρα της διάγνωσης , είχαν δώσει το πολύ έναν χρόνο ζωής
από
Πρόσφατα, ...
... , αφού ...
..., αφότου
Μέχρι ... ... ... ,
... , μέχρι
Καιρό τώρα, ...
... , καιρό τώρα, ...
Στη συνέχεια, ...
Μόλις ... ... ... ,
... , μόλις
Τελικά, ...
... , τελικά, ...
Προς το παρόν, ...
... , προς το παρόν, ...
Από δω και πέρα, ...
... , από δω και πέρα, ...
Από τότε που...,
... , από τότε που...,
... , κατά ... ...,
Παράλληλα, ...
... , παράλληλα, ...
Ταυτόχρονα, ...
... , ταυτόχρονα, ...
Μετά ... ... ... ,
... , μετά ...
Αμέσως ... ... ... ,
... , αμέσως
Πολύ συχνά, ...
... Συχνά,
Πριν ... ... ... ,
... , πριν ...
Προτού ... ... ... ,
... , προτού ...
Η παρακάτω λίστα με τις λέξεις κλειδιά είναι λίγο τεράστια...
Κάποιες από αυτές θα τις δείτε να ξεκινούν με κεφαλαίο,
που σημαίνει πως βρίσκονται στην αρχή της πρότασης,
και κάποιες άλλες ανάμεσα σε κόμματα,
που σημαίνει πως κανονικά πρέπει,
ακόμη κι αν είναι μόνη της,
να μπει ανάμεσα σε κόμματα,
αν και,
σε κάποιες περιπτώσεις,
είναι υπερβολή και μπορείτε να το αποφύγετε.
28
Σε πολλούς θα φαίνεται παράξενο, αν και το είδατε και παραπάνω, να μπαίνει κόμμα αμέσως μετά τον σύνδεσμο ‘και’. Κι όμως, πρέπει να μπαίνει όταν παρεμβάλλεται μια πρόταση μέσα σε μια άλλη.
Συνήθως είναι χρονική αναφορά, αλλά υπάρχουν και άλλες
π.χ:
Έτρεξε προς το τέλος του διαδρόμου και, κάνοντας μια πιρουέτα μπαλαρίνας, πέρασε τη πόρτα.
Οι πιο συνηθισμένες λέξεις κλειδιά που χρειάζονται κόμμα και ακολουθούν το ‘και’.
και, αφού
και, μετά από
και, όταν
και, με
και, από
και, μόλις
και, σαν
και, για
και, μέχρι
και, πάνω
και, εάν
και, αν
και, καθώς
και, χάρη σε
και, χωρίς να
και, συνήθως
και, όντως
και, ενώ
και, παρόλο
και, παρά
και, όλως
και, μόλις
και, μέσα
και, λίγο
και, στο
Όπως καταλαβαίνετε, είναι είτε προτάσεις που παρεμβάλλονται είτε περιπτώσεις που προαναφέρθηκαν. Εάν έχετε κάνει όλα τα προηγούμενα βήματα σωστά, δε θα βρείτε πολλές περιπτώσεις σαν την παραπάνω.
Τα ίδια, όμως, πρέπει να γίνουν και για τα παρακάτω.
Στη θέση του «και» βάλτε τα:
κι
που
μα
αλλά
πως
ότι
γιατί
επειδή
καθώς
αφού
ενώ
Προσοχή
Οι παρακάτω προτάσεις είναι σωστές, αλλά άσχημες.
Α.
Γιατί, καθώς δεν ήταν δικός μας, δεν τον εμπιστευόμασταν.
Β.
Και, αφού έπεσαν οι κομήτες, ήρθαν και τα τσουνάμια!
Κόβετε τον αναγνώστη στην αρχή της φράσης. Μην το κάνετε.
Δε γράφουμε για εφημερίδες.
Είναι πιο καλαίσθητες έτσι:
Α. Γιατί καθώς δεν ήταν δικός μας, δεν τον εμπιστευόμασταν.
Β. Και αφού έπεσαν οι κομήτες, ήρθαν και τα τσουνάμια!
29
Υπάρχουν τα προτασιακό-κειμενικά επιρρήματα, όπως το «όμως», «επίσης», «βέβαια», «λοιπόν» κ.α, τα οποία καθορίζουν το νόημα ολόκληρων προτάσεων. Εάν αυτά δε βρίσκονται στο τέλος της πρότασης, πρέπει να πάρουν κόμμα.
Π.χ:
Α.
Ο Αλέξης, όμως, δεν το έκανε.
Β.
Όμως, ο Αλέξης δεν το έκανε.
Γ.
Ο Αλέξης δεν το έκανε όμως.
Δ.
Ο Αλέξης δεν το έκανε όμως, μα πήγε παραπέρα.
Προσοχή
Εάν δεν καθορίζει όλη την πρόταση παρά μονάχα έναν όρο της, τότε δεν μπαίνει ανάμεσα σε κόμματα
Π.χ:
Το μήλο είναι μεγαλύτερο, το κεράσι όμως είναι πιο ωραίο.
κατάληξη κλειδί:
όντας
οντας
ώντας
ωντας
30
Πολλοί βάζουν κόμμα όποτε πέφτει το μάτι τους
σε μετοχή
Δεν πρέπει πάντα να ρίχνετε το μάτι σας!
Πότε πρέπει;
A.
Βάζω κόμμα όταν η μετοχή δηλώνει αποτέλεσμα:
Σήκωσε το χέρι του ψηλά, δίνοντας την εντύπωση πως χαιρετά.
Β.
Βάζω κόμμα όταν οι ενέργειες πρέπει να διαχωριστούν:
Σήκωσε το χέρι του ψηλά και, έχοντας ξεχάσει πως μόλις το είχε ράψει, αυτό έπεσε!
Γ.
Βάζω κόμμα όταν η πρόταση με τη μετοχή προηγείται:
Πιάνοντας το στομάχι του, συνειδητοποίησε πως υπήρχε ένα πριόνι μέσα του.
Προσοχή
Δε βάζω κόμμα για ενέργεια που καλύπτει χρονικά ή ενεργεί ταυτόχρονα με την αρχική
Π.χ.
Α.
Σήκωσε το χέρι του ψηλά συνειδητοποιώντας πως του είχε φύγει το ένα πόδι!
Β.
Έβγαλε το χαλασμένο μάτι του χρησιμοποιώντας την ηλεκτρική σκούπα.
Συγχαρητήρια που έφτασες μέχρι το τέλος!
Συγχαρητήρια και σε μένα για τον χρόνο μου!
Τώρα που δε θυμάσαι τίποτε, διάβασέ τα ξανά...
1. Εάν πιστεύεις πως λείπει ή δε λείπει
2. Εάν ξέρεις πως λείπει αλλά επιλέγεις να μην το βάλεις, τότε, μπράβο μου, έχω κάνει καλή δουλειά!
Εάν δε γνωρίζεις, δες τους υπόλοιπους οδηγούς επιμέλειας!
2,3. Αφού έχω κάνει καλή δουλειά, μοιράσου τη!
2,8. Ε, τώρα πια, αφού έχω κερδίσει τον θαυμασμό σου, σίγουρα θες να με γνωρίσεις καλύτερα. Δες, λοιπόν, την τελευταία μου συνέντευξη!
Σε αυτό το σημείο, σε όσους διαβάσατε όλους τους οδηγούς επιμέλειας, θα πρέπει να ευχηθώ καλή επιτυχία με την επιμέλεια και με το έργο σας.
Δεν είναι εύκολη δουλειά, αλλά όταν θα παρουσιάσετε το βιβλίο σας, θα έχει έναν άλλον αέρα, που θα τον κουβάλάτε πάντοτε, σε κάθε νέο σας κείμενο.
Καλή επιτυχία.
Οι 3, για το τέλος,
περίεργες περιπτώσεις
